Xүн бoлox багaacaа, хүлэг болох унаганаасаа гэж сайхан сургаал нь сул дэмий бүү өсгө сургаал номлолоо чихэнд нь дасгаж, сударт дуртай, сур элдэх тэнхээтэй, хоосон яриа хөөлгүй ховор зөв хүмүүнжүүл гэсэн далд утга бөлгөө. Монголчууд үр хүүхдээ эхийн хэвлийд байхаас нь хайрлан хүмүүжүүлж хямгадан бойжуулж хир хилэнцээс ангид хэвлүүхэн өсгөж торниулж ирсэн нууцтай улс. Хөл хүндтэй бүсгүй үрээ ихэд хүндлэн асрамжилна. Хүнд хүчир ажлаас чөлөөлнө. Хүүхэд гажина өсөлт бойжилтонд сэв сууна гэж цэрвэдэг. Утас ээрүүлэхгүй. Олс, дээс, чөдөр, ногт зэрэг эрчилсэн юман дээгүүр алхуулдаггүй. Хүүхдийн хүй ороолдож зүдэрч төрнө гэж зүрхшээнэ. Тэмээ, туулай, чандганы мах идвэл сэтэрхий уруултай хүүхэд гарна. Жирэмсэн эмэгтэйн дэргэд хараал хэрүүл хийдэггүй, айлгаaж цочоох, аашилж загнадаггүй гэхчилэн нэг талаас хэвлий дэхь үр хүүхдээ хамгаалж хайрласан нөгөө талаар үрээ тээж буй тулгар ээжийг давхар хамгаалсан зан үйл билээ. Таван сар хүртэл там тум мэдээтэй түмэнд зарлаад түмпэн шанага нүдээд байдаггүй. Аль болох төлөв даруулгыг эрхэмлэнэ.
Одооны охид бүсгүйчүүд шиг эрээгүй энэ цүдгэр гэдсээ харуулсан хувцас сэлт өмсөх хориотой. Уснаас өөр хамгаалалтгүй урагийг хамгаалж улс амьтнаас дөлж явна. Нярай эхийг тэнхээжиж нялх балчирын хүй цөглөтөл хөл хорьж, үүдэндээ дээс тавьж, цээр тогтоодог. Өлгийтэй үрийнхээ дээр тоглоом өлгөж саатуулдаг. Алсыг ажиглаж алаг хорвоотой танилцаж амгалан өсөн торнино. Айлгаж цочоож аливаа муу үгсийг нялх биетэй эхийн дэргэд бүү хэлэлцэх. Монголчууд өлгийд торних насандаа эхийн бүүвэй сонсож, аман наадмын ая данд саатан, аньсага норгон, амин хэлхээгээр тэжээгдэн амь бэхлэгдэн хөглөгдөнө.
Гурван нас хүртэл нь гудиггүй эрхлүүлж, таван нас хүрэхэд аргал түлээ оруулж айл бараадан алхаж, талын баатарыг тавьтар суулгана. Зургаан наснаас морь унаж сургаж авхаалжтай сэргэлэн, өлчир хийморьлог болгоно. Долоо найман наснаас нь мал зүслүүлж, өнгө ялгахдаа мэргэн, мал танихдаа гярхай болгоно. Үдэшт нь үр хүүхэддээ үлгэр домог ярьж өгч, өнгөт орчлон ертөнцийн оньсыг таниулан унтуулна. Монголчууд хүүхдээ хүмүүжүүлэхдээ уламжлалт арга барилтай. Итгүүлэх, үлгэр жишээ үзүүлэх дагуулан ажил сурган дадуулах угтан мэдрүүлэх
– Шаардан тайлбарлан таниулах итгэж найдах, – Үүрэг даалгах ажил хийлгэх ажилд гаршуулах, – Урамшуулах Зандрах аашлах ам өчиг авах хүсэлт тавих, – Зөвлөх, битүү дохио өгөх ёгтлон сануулах өөрөөр нь мэдрүүлэх, Сайшаах магтах зэмлэх ятгах, – Хориглох айлгах ичээх зэрэг аргуудыг чадмаг хослуулан өсгөж иржээ.
Тансагт бүү умбуулан, гашуунд үл дасган, өнгөнд үл шунуулж, улайг бүү үзүүлж нойронд үл автуулах цээр ёсыг сахисаар ирсэн. Ааваа дууриаж эр, ээжээ дууриаж эх болдог. Бидний өвөг дээдэс хүүхдээ хүн шиг хүн болгоход үлэмж анхаарч хувь хүний амьдралыг төдийгүй гүрэн улсын ирээдүйтэй барилдлагатай үйл хэмээн бат итгэн журам ёсыг сахиулан өсгөж ирсэн сайхан уламжлалыг салшгүй мөрдөцгөөе таминь ээ…
Н.Дуламсүрэн
Эх сурвалж: Arawt.mn