“Номин талст” хамтлагийн дуучин МУСТА Т.Дэлгэрмөрөн Солонгон аашт нэрээр монголчуудад илүүтэй танигдсан Х.Ананд хэмээх бүсгүйтэй хоёр дахь амьдралаа эхлүүлсэн. Тэдний дундаас нэг охин төрсөн бөгөөд эдүгээ таван сар хүрч байгаа юм.
Гэвч, хосуудын хамтын амьдрал удаан үргэлжилсэнгүй, салж буйгаа олон нийтэд зарлалаа. Энэ талаар дуучин Т.Дэлгэрмөрөн анх цахим хуудастаа нийтэлсэн ч, удалгүй устгасан байдаг. Харин Х.Ананд “Солонгон ааштын увидас” пэйж хуудсаараа дамжуулан дуучин эртэй эхлүүлсэн амьдрал нь хэрхэн өрнөж, ямар зовлон туулж байснаа, хамтын амьдрал нь төгсөх болсон шалтгаанаа дэлгэрэнгүй бичсэн байв.
Тэрбээр “Амьдралын олон өнгө надад өнөөдөр гэгээлэг өнгө өө дэлгэсэнгүй. Өнөөдөр хамгийн ихээр хайрлаж, нандигнаж байсан хүнээрээ голдоо ортол гүтгүүлж, гутаалгаж үзлээ. Бүтэн амьдралаа авч үлдэх гэж Солонгон аашт нь эцсийн мөч хүртлээ тэслээ. Анх учраад би тэр хүнийг маш ихээр өрөвдөж билээ. Тэр үед ар хинд живээд амьдрал нь там болсон үхмээр байна гээд явж байлаа. Олон сайхан ах нартай, өөрөө өвөөгийн хайраар өссөн учраас зүгээр л энэ хүнд туслая гэж гараа сунгасан. Чи үнэхээр надтай амьдармаар байвал ар хинаас татгалзах хэрэгтэй гээд нэг сар хажууд нь манаж яваад оросоос эмч авчирч таван жилээр кодлуулсан.
Тэр үед амьдралын хэмнэл нь өөрчлөгдөж маш их уур уцаартай байдаг байлаа. Миний өмнөөс ар хинаас гарсан мэт. Гэхдээ би эцсийг нь үзэхийг хүссэн учраас бүх араншинг нь тэвчдэг байсан. Төд удалгүй элгээрээ хэвтэж унтаад царай нь харлаад эхэлсэн. Тэр үед шинжилгээ өгье гэж гуйн барин үзүүлтэл С вирус нь хамгийн дээд түвшинд очсон байлаа. Эмч хэрвээ ар хи уухаа болиогүй бол шууд шок болох байж гэж билээ. Тэрнээс хойш зургаан сарын турш эмэнд нь явж, өдөр бүр ам руу нь хийж өгнө. Заримдаа мартаж санах үе гарангуут маш дээрэлхүүгээр сэтгэлгүй гээд л загнадаг байлаа. Удахгүй эдгэх юм чинь гээл тэвчээд өнгөрдөг байлаа. Тэгээд эдэгсээн. Нойрны буруу хэмнэл байнгын гадуур хооллодог бүх зүйл нь хамгийн буруу хэвшилтэй байлаа. Таван кг бууз, кетчуптай хөргөгч угтаж байлаа. Муу нуухаар сайн илчил гэж энэ хооронд би жирэмсэллээ. Тэр миний хэвлий рүү цохиж байгаад зулбуулсан.
Би явхаар шийдсэн. Буцаж гуйж ирээд гэрээсээ гаргахгүй хоёр хоног уйлан дуулсан. Би түүнийг уучилсан төд удалгүй Бумбардай минь ээждээ ирсэн. Төд удалгүй ээжийнхээ эгч нарыг аваад Сутай явна гээд 4000 км орчим 11 аймаг дамнасан аялал хийсэн. Тэр үед өөрөө өвөө эмээ дээрээ өссөн учраас 4 настай хүний цай хоолыг холдуулчихгүй юмсан гэж хэрэндээ л хичээсэн. Анх бид хоёрыг хамт байхад Зөөсий эгч дээрээ байдаг байсан. Тэр аялалаас хойш Зөөсий ирж очдог болсон. Зөөсий маань үнэхээрийн сэтгэлийн хаттай сайн охин яаж тиймхэн зүрх тэр их зүйлийг давж тээж явааг бодоод харамсдаг.
Би хэзээ ч Зөөсийд чанга дуугарч байгаагүй. Өнөөдрийн пост бол цэвэр гүтгэлэг байлаа. Би нэртэй хүний зүстэй охин. Надад хүүхэд наснаас суусан суурь хүмүүжил ёс суртахуун үхэн үхтэл минь хамтдаа явах болно. Тэр өдөр гэрт ороход Зөөсий усанд орчихсон, би үеэл эгчтэйгээ хамт орж охиныхоо саатуулагч өвөөгийнхөө 100 жилийн ойд өмсөх хувцсаа аваад гарсан. Зөөсий харин надад уйлаад Ананда эгчээ та явах гэж байгаа юмуу гэж асуусан. Би “Эгч нь нүдээ сохлуулахаа алдсан. Аав чинь дүүг нь зулбасага гэсэн, намайг зайлаарай гэсэн. Дүүд нь эгч нь ийм амьдрал үзүүлмээргүй байна” гээд нэг асуулт асуусан. Тэр асуултад Зөөсий хариулсан. Арай ч үгүй байлгүй дээ гэмээр аймшигтай зүйл.
Солонгос аашт нь Бумбардайгаа төрүүлэх гэж юу эс үзсэн гэж бодно оо. Таван сартай жирэмсэн үсдэж чирүүлээд таавчиктайгаа орцонд хөөгдөөд хоёр удаа зодуулж, хүүхдээ тогтоолгоод бурхан минь. Тэр бүх цаг үеийг бүгдийг нь ганцаараа уйлаад даваад гарч байлаа. Ээждээ хэлчихвэл эргээд бидний амьдрал хэзээ ч эвлэхгүй. Ах нартаа хэлчихвэл амьдрал дуусна гээд бүгдийг нууж тэвчиж ирсэндээ. Энэ бүгдийн цаана түүний нэр хүнд бүтэн амьдралаа л бодож явлаа даа. Цагаан сарын өмнө бас найман сартай зодуулчихаад дуусгая гээд байж байтал уйлж хайлан Солонгост тоглолттой гээд бас бусдын дунд нэрийг нь авч гарах гэж хацартаа ногоон туяа энгэрээрээ дүүрэн хөх няц явж байлаа.
“Дэлгэрмөрөн эхнэрээ зод дог”
Хүүхдээ л эсэн мэнд төрүүлчих юмсан гэж хичээсэн дээ. Тэр хүний сэтгэцийн эмгэг ааш аягыг бол яриад ч хэрэггүй. Эргэн тойрныхон нь надаар хэлүүлэлтгүй мэдэж байгаа байлгүй өнгөрсөн одоогийн амьдралыг нь. Нэг удаа цагдаа дуудсан зүрх савлаад би шууд эх нялхас явсан хамаатных нь эмч рүү яриад хүмүүст мэдэгдмээргүй байна гээд нууцаар тариа шингэн залгуулаад шөнө цүдгэр гэдэстэй үеэл эгчтэйгээ явсан. Цагдаа дуудахаар бүртгээд авдаг юм билээ. Өглөө ээлж солигдохоос өмнө надаар өргөдөл бичүүлж авах гээд ичихчгүй эгчийн гэрийн гадаа үүрээо ирээд аваад явсан. Бас л тэр хүнийг бодоод уучилсан. Түүний дараа хүүхэд минь эвгүйтээд Интэрмэд эмнэлэгт хэвтсэн Тэр хооронд сошиалд элдэвийн зүйл бичээд яг л өнөөдрийх шиг хүн гутаан доромжлоод би бас тэвчээд өнгөрсөн. Тэнгэр шиг гэдэстэй эхнэртээ урам өгөх нь байтлаасаа шөнийн 2 цагт Солонгосын визэнд байршуулсан мөнгөө авъя гэж нэхэж ирж билээ бурхан өршөөг.
Солонгон аашт нь төрлөө. Үүний дараа энэнээс ч аймшигт амьдрал эхэлсэндээ юун гам барих. 14 хонолгүй надаас хоол цай нэхнэ. Байнгын үгэлж яншина. Тэгээл юун гам барих хамаг бие сэнгэнээд ээжүүд минь мэднэ дээ. Маш ихээр өөртөө гутаж билээ. Тэгээл Солонгон аашт нь тэр хүний хажууд зүгээр л амьдаараа үхэж байгаагаа мэдээд нэг сар гарантай байхдаа Вип сургалт 7 өнгийн эвэнтээ хийж эхэлсэн дээ. Тэрнээс зайтай л байвал чих амар тайван байдлыг мэдэрдэг байлаа. Уг нь би чинь одоо ч таван сар гарантай нялх биетэй хүн шүү дээ. Надаас өөр хүн байсан бол амиа хорлох байсан байх би түүнтэй ан мана үздэг байсан тулдаа одоо ингээд охиноо тэврээд нулимс ч урсахгүй бичээд сууж байна.
Саяхан Далай багшид мөргөлөө буцаад Солонгост бүтэн биеийн шинжилгээ би нүдний хагалгаанд орсон. Над шиг хагалгаанд орчихоод эвэнт хийгээд тоглолтынх нь хамаг лайв бэлтгэл дээр нь явж байдаг хүн байх уу. Тэгээд нүдний эм маань 1 уутандаа 4 ширхэг өдрийн 3 удаа уудаг ерөнхийдөө өдрийн 16 цаг унтах ёстойн байна лээ. Гэтэл би 6 цагийн нойртой нүдний урдуур ус гүйсэн мэт тэгээд байнга нүд аргаад анилдаад. Гэсэн ч би бүгдийг амжилттай хийсэн. Гэтэл намайг найзын маань дэргэд маанайж мангайчаад согтуу юмуу хаашайн гэж загнаад маш их ичсэн гомдсон. Маргааш өглөө нь буцахаар болж 00 ороод гарах хооронд л намайг элдвээр хэлж доромжлоод хагалгаатай нүд рүү минь цохисон. Оч будраад арай ч үгүй байлгүй дээ гээд итгээгүй тэгсэн чинь зайл гичий минь амаа хамхиж яваарай гээд буудлаас хөөсөн. Тэр үед миний сарын тэмдэг ирж байсан сандраал уйлаал гараал хэдэн км цусаа урсгаж алхсанаа мэдэхгүй байна. Зүгээр л өмссөн хувцастайгаа гараад ирсэн. Орой нь нисэх байсан ч би эмнэлэг рүү гээ ийм зүйл боллоо гээд залгасан маргааш нь 1 дэх таараад тэгээд эмчилгээнд явсан энэ хооронд 1 удаа яаж байна гэж асуугаагүй харин надад тусалсан миний найз руу янхан гичийгээр дуудаад энэ зулбасагаа аваад зайлаарай гэсэн байсан.
Ийм байдалд орсон ээж хүн онгоцноос буугаад хамгийн түрүүнд үр лүүгээ очсон. Шууд аваад тэр аймар газраас гарч ирсэн. Харин тэр сошиалаар зураг тавьж хүүхдээр шоудаж байхдаа 1 хувцастай нь 3 хоног хүзүү салтаа нь нурчихсан шөнийн 1 цагт Зөөсийд үлдээгээд өөрөө алга байсан. Бодит үнэн гэвэл энэ. Надад жудаг гэж байгаа учраас тэр 2 эмэгтэй 1 хүүхдийг дурьдаад яахав аяандаа ард түмэн олоод мэдчих хойно. Баахан зүйл биччихлээ. Тэгээд охиноо аваад өсөж төрсөн гэр өвөөгийнхөө 100 жил рүү явсан. Та нар минь харсан л байх наанаа гарч инээгээд цаашаа харж уйлаад тэр арга хэмжээгээ сайхан дуусгасан. Энэ цаг мөчийг хүртэл энэ бүгдийг зөвхөн цээжиндээ тээж явлаа. Гэхдээ эмэгтэй хүн хичнээн гомдсон ч бардам байлаа ч эцсийн мөч хүртэл хүлээдэг л юм билээ.
Тэр арга хэмжээн дээр ороод ирэх байх гэж сүүлийн мөч хүртэл хүлээж байгаад за за бүх зүйлийг зогсооё гээд Солонгон аашт нь өөрөө гараад дуулсан даа. Эр хүн дууг тэр дууг бас чамд зориулж дуулсан. Харин чи өнөөдөр бүгдийг өөрөө цэг тавьсан. Миний энэ бичсэн амьдрал та нарт минь бүү тохиолдоосой гээд Солонгон аашт нь амьдаараа жишээ боллоо шүү. Амьдрал энгийн байхдаа сайхан 1 хаалга хаагдсан ч нөгөө хаалга үүдээ дэлгэдэг нь жам юм. Одооноос улам илүү Солонгорч үр хүүхдийнхээ өмнө нүдэндээ нулимасгүй амьдарна аа. Надад сэтгэлийн дэм урам хайрладаг та бүхэндээ маш их талархлаа. Ananda Hakuna” гэжээ.
Үүнийх нь хариу болгож дуучин Т.Дэлгэрмөрөн ч тайлбар хийснийг хүргэж байна.
Тэрбээр “Солонгон аашт өнөөдөр өөртөө тохиолдсон амьдралаа хэнч уншсан бухимдахаар бичиж илэрхийлжээ.Тиймээ би түүнд гар хүрсээн. Би тэр үйлдэлдээ эмзэглэнэ ээ, хүн болсон хойно. Гэхдээ таны уншсан сэдэв миний амьдралд ийнхүү өрнөсөн билээ. Анандаа надаас 11 дүү тэр нас залуу ч мундаг ухаантай эмэгтэй. Харамсалтай нь авир ааш, араншин бол үнэндээ намайг аав нь юм шиг л уурлуулдаг байлаа. Ананда ээжтэйгээ өссөн эцгийн хайр үзээгүй болоод тэрүү эр хүнийг хүн чинээ үздэггүй нэгэн байсан ч хайртай ах нартаа хамгийн сайн дүү нь харин тэд надад тохиолддог яршигтай авирыг нь даанч мэдэхгүйлдээ.
Бид хоёр ээжийнх нь баярын үйл ажилгаан дээр танилцаж хоёр биенээ олж харцгаасан юм. Нэг өдөр Ананда гэртээ урьж хоолоор дайлан тэндээсээ шууд live хийж олонд түгээдэг нэвтрүүлэгтээ оролцуулснаар бидний өнөөдрийн амьдрал эхэлсэн юм. Үнэхээр хөөрхөн сайхан бүсгүйтэй таарсан би амьдралаа эхнээс нь эхлэе гэж бодон хэлсэн бүхнийг нь биелүүлсээн. Тэр надаас тархиа кодлуулхыг хүссэн би ч хэлснээр нь таван жилээр тархиа кодлууллаа. Оросын буриадын эмч зөвлөх эмчийн хамтаар Анандагаар батлан даалт хийлгэж би гэдэг үхэх гэж байсан амьтан ингэж амьдралаа өөрчилсөн юм. Өнчирж үлдсэн охин бид хоёр дээр ирсэн Анандадаа бид хоёр байдгаа зориулж амьдрал хөгжилтэй болж ирсээн. Эмч нар бидэнд нэг л зүйлийг захисан нь “хэзээ ч тархиндаа код хийлгэсэн хүний хажууд архи хэргэлж болохгүй” гэсэн хатуу сануулга өгсөөн .Гэвч Ананда минь тэгээгүй ээ. Би ойлгодог байлаа залуу хүн хэмээн өөртэйгөө зүйрлэж. Харамсалтай нь энэ согтолт шогтолт хэрээсээ хэтэрч нэг л өдөр “чи үхсэн эхнэрээ х…оор байгаад алсан биз дээ” хэмээн хэлсэн өгүүлбэрээр хорсол зэвүүцлийн гал дүрэлзсэн юм. Нүд харанхуйлсан миний тархиар цахилгаан татуулж түүнийг гэрээсээ хөөсөөн. Тэр үед Ананда охиныхоо нөхрийн гэрт амьдардаг байлаа. Би сүүлд мэдсэн дээ хөөрхөн охинтойг нь. Тийм үгийг сонссон хүн ухаанаа алдаад ямар ч өөрийгөө хянах чадваргүй болчихдог юм билээ. Ингэж бидний жаргал гунигаар солигдсон юм.
Тиймээ би өршөөсөөн уучилсан гэлээч ар хидалт шоудалт үргэлжилсээр.Тийм болоод охиноо аав нь авсан байхдаа гэж би боддог. Энэ бүхнийг Зөөсий минь нүдээрээ хардаг байсан болохоор хэсэг хугацаанд ээжийнх нь эгчтэй хамт байлгасанч яаж бид хоёр тусдаа байж чадах вэ дээ. Анандаа ямар зовлон үзсэн аав охин хоёр дээр ирсэнээ мартсандаа. Зөөсий бид хоёр гаднаа баяртай ч дотроо айдастай болж эхэлсэн нь Ананда төрүүлсэн охиноо үр хүүхэд шигээ анхаардаггүй байсан нь бид хоёрт маш том цочрол болсон юм. Тийм болоод ч Зөөсийтэй учраа олдоггүй байлаа. Энэ бүхнийг зохицуулах гэж ёстой би хохь чинь гэдэг шиг юм болсондоо.Үрээ хайрлаагүй хүн хүний үрийг хайрланаа ёстой лөөлөө. Сүүлдээ би найз нөхдийнхаө үгийг тоохгүй Ананда руугаал тэмүүлсэн юм. Энэ бүхэн миний найз нөхдөд ажиглагдаад байгааг тэд надад хэлсэнч би тоогоогүйээ.Одоо бол би харамсаж байна андуудаа.Заа энэ мэт ааш араншин цадигаа алдсоон. Согтох тоолондоо Зөөсийг уйлуулж би аргаа барахдаа утсаараа бичлэг хийж өглөө нь харуулдаг байлаа. Мөн ч их бичиж устгасандаа.Т өмөр замын эмнэлгийнхэн сайн мэднэ дээ онигоо. Хөөрхөн охинтой боллоо хамгийн гол нь Зөөсий бөөн баяр. Харамсалтай нь Анандаа хөхүүл байж ууж идсээр уурлаж бухимдсаар. Сүүлдээ би энэ хүн зүгээр биш хэмээн боддог болсон юм. Ёстой үрээ өөрөө өсгөж ямархан байсныг минь миний найзууд мэдэх биздээ.
Саяхан бид хоёр хол замыг хамтдаа туулж далай багшид мөргөн мөн дээр нь биендээ шинжилгээ хийлгүүлж би Анандагийнхаа -3 нүдийг эмчлүүлж өөрөө боломжгүйгээ мэдээд үлдсээн. Ананда миний тоглолтын хажуугаар Солонгост ивэнт зарлаж хагалгаатай нүтдэй мөртлөө өөрийгөө ядрааж дээрээс нь уугаастай. Эх нь өөрөө энэ араншингаас нь айдаг ийм зүйлийг харж байгаа би эцэг шиг нь хэдэн үг хэлсний төлөө харин намайг “чи муу хонцын шээс” намайг яаж ч чадахгүй хэмээн авирлахад нь усанд орж байсан би үнэхээр чи ямар азгүй п… вэ гээд алгадаад хаясан.
Хариуд нь Анандаа хүний нутагт нэгнээ орхин одож хаана байгаагаа хэлэхгүй алга болсондоо.Онгоцны буудал дээр мөнч их хүлээсэндээ чамайг. Би итгэхгүй байсаан, яаж хүний газар таних мэдэх хүгүй үлдэж чадав аа. Ингээд би нислээ. Анандаа ирдэггүй ээ. Сонсох нь ээ, айл айл хисэн нүдээ үзүүлж байгаа сурагтай.Угаасаа гам алдсан нүдийг дахин үзүүлэх шаарлагатай болсон биз.
Нутагтаа ирсэн би ямар их зэвүүцэлтэй тулгарч хоёр үрээ хайрлан асраастай. Гүйээ ядаж нялх үрээ санаад ирж болноо доо гэсээр хөдөө би тоглолтоор явах болчихлоо. Нэг тоглолтод оролцоод иртэл нялх үрийг минь аваад Зөөсийг нус нулимстай нь үлдээгээд арилсан байлаа. Ийм хатуу сэтгэлийг үзээгүй би үнэхээр түүнийг үзэн ядаж энэ бол хайр биш юм байна энэ бол заль байна хэмээн бодож өнөөдрийн тэнэг алхамыг тэсэлгүй хийчихлээ. 18 жил ханилсан хайраа шороонд булсан надад хоёрхон жил амьдарсан хайргүй хүнтэй амьдрах нь түүнээс ч хэцүү байсныг өнөөдрийн миний шийдвэр харуулж байна. Одоо миний сэтгэл амарлаа яахад ч би бэлэн болоод үлдлээ. Юм бүхэн учиртай байсан юм шүү. Би бол сайн аав сайн хүү сайхан сэтгэлтэй хүн байсныг хоолны нэвтрүүлэгч байсан хүүхэн хэрхэн Солонгон аашт болон хувирсныг харцгаана биз ээ…
Эцгийн хайр үзээгүй хүний толгой том гэж сонсож байснаас харж байгаагүй би Анадаагийн нөхөр нь биш эцэг шиг нь байсан юм шүү. Инээдтэй үнэхээр ингээд дуусаж байгаад санаа амарлаа. Би өөрөө дуусгасан юм мэдэв үү.‼
…Нэг зүйлийг нэмээд хэлчихье. Зодуур хүчирхийлэл дотор амьдарч явсан эм зоргоороо та нартай өдөр бүр хоолны live хийгээд уулзахгүй л дээ. Харинч зол жаргалтай гэрэлтэж явсныг хараа байлгүй. Намайг харин ёстой хүмүүс мэдэх байхаа. Харин та нар мэдэхгүй хүнээ надаас мэдэж авлаа, гүйцээ” гэсэн байна.
Г.Ганаа
