Улс орны хөгжлийг зөвхөн Улаанбаатараар төсөөлөх нь явцуу ойлголт болоод удаж байна. Харин алслагдмал бүс нутаг, онцгойлон хөгжүүлэх ёстой чухал сум, сууринг хөгжүүлэх замаар эдийн засгийн олон талт байдлыг сэргээж, эх орны өнцөг булан бүрд хүн ажиллаж, амьдрах таатай орчныг бүрдүүлэх нь юунаас ч илүү чухал юм.
Уг үзэл санааг бодит ажил хэрэг болгох үүднээс Монгол Улсын Засгийн газар 2012 оноос “Шинэ сум” сум төсөл хэрэгжүүлж 18 аймгийн 19 сумыг хамруулсан бол ирэх онд хэд хэдэн онцгой байршил бүхий сумыг Жишиг сум болгон хөгжүүлэхээр 2022 оны Улсын нэгдсэн төсөвт тодорхой саналууд туссан. Түүний нэг нь Сэлэнгэ аймгийн Алтанбулагийг Улсын жишиг сум болгох ажил юм.
УИХ-ын гишүүн Ч.Ундрам, Ж.Эрдэнэбат нар уг асуудлыг идэвхийлэн хөөцөлдөж 2022 оны Улсын төсөвт эхний ээлжинд 4 тэрбум төгрөгийг тусгаад байсан ч харамсалтай нь зарим гишүүдийн явцуу эрх ашгаас үүдэн уг ажил гацахад хүрчээ.
Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ “Алсын хараа-2050” Урт хугацааны хөгжлийн хөтөлбөрт ч нэр бүхий 99 сумыг эхний ээлжинд заавал төрөөс дэмжиж хөгжүүлвэл төвлөрлийг сааруулах, тухайн сумдад ажиллаж, амьдрах таатай орчин бүрдэнэ гэдгийг хэлсэн.
Энэхүү хөгжлийн хөтөлбөр, Засгийн газрын үйл ажиллагааны чиглэлд тусгалаа олсон ажлыг хэрэгжүүлэх эхний сумдад Сэлэнгэ аймгийн Алтанбулаг сум зүй ёсоор багтсан билээ. Энэхүү үзэл санааны хүрээнд хойд хилийг түшиглэн Алтанбулагийг, урд хилийг түшиглэн Замын-Үүдийг хөгжүүлэх замаар хоёр хөрштэй хийх бүхий л төрлийн худалдаа наймаа, экспорт, импортыг шинэ шатанд гаргах ёстой.
Cэлэнгэ аймгий Алтанбулаг сум бол аймгийнхаа төвөөс 25 км зайд , баруун талаараа Сүхбаатар, зүүн талаараа Хүдэр, урд талаараа Ерөө, Шаамар сумуудтай, хойд талаараа Оросын Холбооны улстай хиллэн оршдог манай улсын хойд хөрштэй харилцах стратегийн ач холбогдол бүхий газар юм. Зөвхөн Алтанбулагийн боомтоор гэхэд энгийн үед өдөрт 1000 орчим тээврийн хэрэгсэл, 7000 орчим хүн дамжин өнгөрдөг. Уг боомтын үйл ажиллагааг шинэ шатанд гаргахын тулд Азийн хөгжлийн банкнаас 27 сая, Засгийн газраас 2.07 сая ам.долларын хөрөнгө оруулалтыг тус тус хийсэн.
Өдгөө Алтанбулагийн чөлөөт бүсийн үйл ажиллагаа мөн сэргэж, эдийн засгийн томоохон бүс болох эрх зүйн орчин бүрдэж, хил орчмын чөлөөт худалдаа жинхэнэ утгаараа хийдгэхээр байна. Тиймээс цаашид Алтанбулагийг жишиг сум болгосноор боомтыг түшглэсэн үйлдвэрлэл үйлчилгээ хөгжиж, хилийн томоохон хот болох боломж үндсэндээ бүрдсэн гэж хэлж болно. Энэхүү ажил хийгдсэнээр Сэлэнгэ аймгийн ард иргэдийн амжиргаанд үлэмж дэмжлэг болоод зогсохгүй худалдаа, үйлдвэрлэлийн томоохон төв болон өргөжиж, улсын эдийн засагт дэмжлэг болох нь эргэлзээгүй юм.
Тиймээс Л.Оюун-Эрдэнийн Засгийн газар үйл ажиллгааны хөтөлбөр, алсын хараандаа тусгасан уг ажлыг тойргын гадна бус анхаарлын төвдөө авч заавал хийж, хэрэгжүүлэх ёстой юм. Тэгж байж хойд хөрштэй хийх хилийн худалдаа, экспорт, импортын хувь хэмжээг нэмэгдүүлэх, эдийн засгийн иж бүрэн түншлэлийг хөгжүүлэх, цаашлаад алслагдмал бүс нутгийн ард иргэдийн амжиргаа, амьдрах нөхцлийг сайжруулах, хил орчмын хотыг хөгжүүлэх үндсэн нөхцлүүд бүрдэх учиртай.
Ер нь сумын төвийг яагаад зайлшгүй шинэчлэх, жишиг болгон хөгжүүлэх шаардлагатай вэ. Мэдээж Монгол Улсын хөдөөнөөс суурин газар руу буюу орон нутгаас Улаанбаатар хот руу чиглэсэн дотоод шилжилт хөдөлгөөн ихэссэн. Үүнээс үүдэн нийслэлийн болон зарим суурин газрын байгаль-экологийн даац хэтэрч агаар, хөрс, ус зэрэг хүрээлэн буй орчны бохирдол нэмэгдэж байна. Үүнээс гадна нийслэлд эрүүл мэнд, боловсрол зэрэг нийгмийн үйлчилгээ ачааллаа дийлэхээ больж, замын түгжрэл дээд цэгтээ хүрсэн.
Цаашлаад сум, орон нутгийн инженерийн дэд бүтцийн хөгжил сул байгаагаас шалтгаалан хот хөдөөгийн нийгэм, соёл, эрүүл мэнд, боловсролын зааг ялгаа нэмэгдсээр байна.
Түүнчлэн хөдөө сумдад ажлын байр цөөрөхийн хэрээр алслагдсан сум, суурин газрууд эзгүйрэх хандлага бий боллоо. Харин дээрх хүндрэлүүдийг цогцоор шийдэх гарц нь сумын төвийг хөгжүүлэх явдал юм.
