Xүнcний томоохон зaх, худaлдaaны төвүүдээр өргөн хэрэглээний бaрaa тэр дундaa мaхны үнэ огцом өссөн тaлaaрх мэдээлэл олон нийтэд хүрсэн. Тэгвэл мaхны үнэ, нийлүүлэлт, хэрэгцээ хэрхэн бaйгaa тaлaaрх бодит мэдээллийг хүргэхээр “Хүчит шонхор” зaхыг зорилоо.
Дэнжийн мянга орчим өглөөний 05:00 цагт хөл хөдөлгөөн хамгийн их. Учир нь “Хүчит шонхор” зах өглөө 04:00 цагт хаалгаа нээж, хөдөө орон нутгаас ирсэн малчид, ченж нарын гар дээрээс иргэд арай хямд өртгөөр мах авахаар уралдан ирдэг нь энэ аж. Биднийг очиход “Хүчит шонхор” захын ойр орчимд машин битүү зогсож, тэрэг түрсэн ажилчид хажуугаар дайрч унагаах шахам зөрж байв. Гэхдээ арай сэлүүхэн, хүн багатай байгаа нь энэ. Учир нь коронавирусийн анхны тохиолдол Монголд бүртгэгдсэн өдөр захын ойр орчимд хөл тавих зайгүй бужигнан байв. Гэвч сүүлийн хэдэн өдрүүдэд мах 17000-20000 болсон тухай цахим орчинд ихээр шуурч, гал ассан сэдвүүдийн нэгд оров.
Өнгөрсөн долоо хоногийн Лхагва гарагт гарсан үндэсний статистикийн хорооны мэдээтэй (06/03-06/09) харьцуулахад үхрийн ястай махны үнэ 500 төгрөгөөр өссөн бол цул махны үнэ 12500 хэвээр байна. Харин хонины цул, ястай махны үнэ тус бүртээ 1000 төгрөгөөр нэмэгдсэн байна.
Биднийг очих үед хөдөө орон нутгаас ирсэн хүмүүс иргэд болон худалдаачдад гулуузаар нь махаа нийлүүлж байлаа. Гэвч малчид гэхээсээ илүү орон нутгийн малчдын гар дээрээс мах авчирч байгаа ченжүүд олноор байв.
Ченжүүдийн яриагаар малчид малаа төхөөрөхгүй байгаагаас махны нийлүүлэлт багасаж, улмаар махны үнэ буурахгүй байна гэдгийг хэлсэн юм. Иймд мах нийлүүлэгч, худалдан авагч, ченж зэрэг эх сурвалжуудаас махны нийлүүлэлт, үнэ өртгийн талаар мэдээллийг авлаа.
Ченж: Ноолуур 100 мянгаар авна гэснээс малчид гэдийгээд зогсчихдог болсон
-Хэнтий аймгаас авч ирсэн махаа нийлүүлж байна. Махны ханш ер нь буух магадлалтай байна. Бурхан багшийн их дүйчин өдрөөр худалдан авалт ч бага байсан. Өдийд уг нь махны үнэ буудаг. Удахгүй буух байх. Хөдөөнийхөн нь ч гэсэн корона гарсан гээд хотноосоо л малаа зарах дуртай болчихсон байна билээ. Манай малчид малаа төхөөрөхгүй байна. Засгийн газраас нь ямааны ноолуурыг хүртэл 100 мянгаар авна гээд хэлчихээр мал махаа нийлүүлэхгүй гэдийгээд зогсчихож байна. Ченжүүд ирээд хямдхан үнээр мах авч байна гээд л байдаг. Яг үнэндээ тийм зүйл байхгүй. Малчид өөрсдөө үнээ өндөр хэлдэг. Бид хотонд нь оччихоод, өөрсдөө үнэ хэлнэ гэж байхгүй шүү дээ.
Ченж: Бид махны үнийг ихээр нэмдэггүй
-Үхрийн махаа 8500 төгрөгөөр нийлүүлж байна. Би хөдөө орон нутгаас авч ирж нийлүүлдэг. Энэ жил баруун аймгуудаар гандуу байгаа учраас мал тарга тэвээр сайн авч чадаагүйгээс жаахан эцсэн байна. Харин зүүн аймгуудын мах гайгүй үнэтэй байгаа. Ер нь малын тарган, туранхайгаас л шалтгаалж зарах үнэ нь тогтдог. Хуучнаа бодвол худалдан авалт муу байна. Коронавирус гарч, аж ахуйн нэгжүүд ажиллахгүй байгаатай ч холбоотой байж болох юм. Эрэлт, нийлүүлэлтээсээ шалтгаалж үнэ өөр өөрөөр тогтдог. Малчдаас хотонд нь очоод мал авахад, 250 мянган төгрөг гээд л зогсчихдог. Ийм байхад ченжүүд үнэтэй зарж байна гээд л байдаг. Яг үнэндээ бид чинь холыг л ойртуулж байгаа шүү дээ. Малчид ченжүүдээсээ илүү зах зээлийн мэдээллээ авсан байдаг. Холоос авч ирэхэд, тээвэрлэлтийн зардлаас авхуулаад өртөг өндөр. Тэглээ гээд бид үнээ их нэмдэггүй. Хэвийн үнээр нь л нийлүүлдэг.
Сэлэнгэ аймгийн Алтанбулаг сумын малчин С.Жамсран
-Би хэдэн ямааны махтай ирсэн. Махаа 7000-аар өгөх гээд л зогсож байна. Энд аваад ирэхээр худалдаачид болон ченжүүд үнийг нь буулгаж л авдаг. Тэрнээс биш малчид бид өндөр үнэтэй мах шахаж байгаа асуудал биш. Би хааяа хааяа л мах авч орж ирдэг. Энэ жилийн хувьд махыг худалдаж авч байгаа өртөг нь өндөр байгаа.
“Өмнөх долоо хоногт үхрийн мах 12000 хүрсэн”
Үхэр, хонины махны худалдаачин н.Баярмаа
-Хонины мах кг нь 9500 төгрөг. Махны үнэ ер нь буурах маягтай байгаа. Хэд хоногийн өмнө үхрийн мах 12 мянган төгрөг болсон. Хамгийн ихдээ хүрсэн нь л энэ байсан. Махны чанар, нимгэн зузаанаасаа шалтгаалаад нийлүүлэгчээс худалдан авах үнэ нь янз бүр байдаг. Өдийд махны үнэ нэмэгдсэн нь малчид махаа бага нийлүүлж байгаатай холбоотой. Эрэлт нь байвч нийлүүлэлт нь бага л байна. Малынхаа тарга тэвээрийг нь сайн авахуулж, нийслэл рүү оруулж ирж нийлүүлэхэд махны үнэ буурдаг. Одоохондоо өсөж буураад байж л байна. Ер нь махны үнэ тогтвортой байдаггүй.
Хонь, ямааны махны худалдаачин н.Амгалан
-Хямралын үед хүнсний голлох хэрэглээ нь мах шүү дээ. Гэвч иргэдийн худалдан авалт муу байна. Яахав, жижиглэнгээр махаа зарахад, үнээ нэмэхээс өөр аргагүй. Гэхдээ ихээр нэмдэггүй. Үнийн хэлбэлзэл гэдэг чинь махны үнэ дээр л харагддаг. Одоогоор манайд хонины ястай мах 10500, цул нь 12000 харин ямааны мах 6800-7000 , цул нь 8800 төгрөгийн л ханштай байна даа.
Худалдан авагчийн тоо өмнөх жилүүдтэй харьцуулахад, буурсан ч жижиглэнгээр мах худалдан авах хүмүүс их байгаа болохыг худалдаачид хэлж байв. Манай улсад өнгөрсөн оны байдлаар 70 сая гаруй мал тоологджээ. Мал аж ахуйгаараа хэрэгцээ, шаардлагаа дотоодоосоо бүрэн хангах боломжтой ч тэнгэрт хадсан үнэтэй махыг нь иргэд аргагүйн эрхэнд худалдан авч хэрэглэсээр л. Захын гэр хорооллуудад суух хэцүүхэн амьдралтай хүмүүс өндөр үнээр мах авах нь бүү хэл өдөр хоногийг арайхийн аргацааж байна. Иргэдээс махны үнийн талаар тодруулахад ихэнхи нь “Гадуур махны үнэ нэмэгдсэн гэх мэдээллээр махаа худалдан авч байгаа бөгөөд өмнөх жилүүдээ бодвол үнэтэй байна. Хэзээ мөдгүй дахиад хөөргөдөх аюул гарч болох учраас одоо авчихсан нь шулуухан” хэмээв.
Ядахдаа махны үнэтэй бүү оролд, харлуулагчдаа
Сонгууль дөхсөн эдгээр өдрүүдэд намууд бие биенийхээ ажлыг үгүйсгэхээр улайрдаг нь нийгэмд хэдийн тогтсон зүй тогтол. Нэг ажлыг нөгөөхөөр нь орлуулах, пиараа янз бүрээр л явуулж байна. Одоо бүр махны үнийг нэг нэгнээ харлуулах технологидоо ашиглаад эхэллээ. Өчигдөрхөн цахим сүлжээгээр махны үнэ 17000-20000 хүрч үнэ нь тэнгэрт хадлаа хэмээн явуургүй хар пиарууд тарсан. Мэдээлэл гарсан даруйд өнөөх нэр дэвшигчид, аль нэг нам нь бус мах худалдаачид, ченжүүд нь үнэ хөөрөгдүүлсэн хэрэгтнүүд болдог. Гэвч яг үнэндээ худалдаачин, ченж, малчид өөр өөрсдийн ажлаа хийж яваа хүмүүс. Пиаруудын мэдээллээр махны үнэ улам хөөрөгдвөл хэн хариуцлага хүлээх вэ. Дэлгэцийн цаанаас бус бодит байдал хэрхэн байгааг ойлгож, хөрсөндөө буусан ажлыг хийгээч, харлуулагчдаа.
Эх сурвалж: Zaluu.com
